Alzheimer Hastalığı Nedir?


Alzheimer hastalığı, ilerleyen bir demans (bunama) türüdür.

Demans, beyin yaralanmalarının veya hafıza, düşünme ve davranış konusunda olumsuz etkileri olan hastalıkların neden olduğu durumlar için kullanılan geniş bir terimdir. Beyindeki bu değişiklikler günlük yaşamı büyük ölçüde etkilemektedir.

Alzheimer hastalığı, demans vakalarının %60-80’ini oluşturuyor. Bu hastalığa sahip olan çoğu kişiye 65 yaşından sonra tanı konur.

Bundan önce teşhis edilirse, genellikle erken başlangıçlı Alzheimer hastalığı olarak adlandırılır.

Alzheimer’ın tedavisi şu an için yok, ancak hastalığın ilerlemesini yavaşlatan birtakım tedaviler vardır ve gün geçtikçe etkili tedaviler ortaya çıkmaktadır.

Bu tedaviler hastalığı tamamen iyileştirmese de yavaşlatır ve ileri seviyelere ulaşmasını engeller.

Dünya Alzheimer Derneği’ne Göre Alzheimer Tanısı

  • Gündelik hayatı etkileyecek tarzda unutkanlık
  • Planlama ve hesaplama da zorlanmak
  • Daha önce sorunsuz yapılan görevleri yapamamak
  • Zaman ve yerleri karıştırmak
  • Görüntüleri algılama zorlanmak
  • Konuşma ve anlamada zayıflamak
  • Eşyaları kaybetmek ve bunlarla ilgili başkalarını suçlamak
  • Yargılama ve karar vermede güçlük çekmek
  • Sosyal aktivitelerden çekilmek
  • Kişilik ve davranış değişiklikleri göstermek

Alzheimer hastalığının belirtileri nelerdir?


Çoğu kişide Alzheimer belirtileri yavaş ilerler.

Belirtiler başlarda fark edilemeyebilir.

Bazen sadece aile üyeleri geriye dönüp baktığında, belirtilerin ne zaman başlamış olduğunu anlayabilirler.

Alzheimer’ın yaygın olarak görülen belirtileri şunlardır:

Bozuk hafıza ve düşünce: Kişi hatırlamakta ve yeni şeyler öğrenmekte zorluk çeker. Hastalığın ileri aşamalarında uzun süreli hafıza kaybı oluşur, yani kişi doğum yeri, mesleği veya aile üyelerinin isimleri gibi kişisel bilgileri anımsayamaz.

Yön duygusu yitimi ve kafa karışıklığı: Alzheimer hastaları kendi başlarına dışarı çıktıklarında kaybolabilir ve nerede olduklarını veya oraya nasıl geldiklerini hatırlamayabilirler. Daha önceden bildikleri yerleri ve olayları anımsamayabilirler. Tanıdık yüzleri, günün hangi saatinde olduklarını veya hangi yılda olduklarını bile hatırlamayabilirler.

Bir şeyler kaybetmek: Gözlük, işitme cihazı veya anahtar gibi her gün kullanılan eşyaları koydukları yerleri unuturlar. Ayrıca eşyalarını garip yerlere koyabilirler, örneğin gözlüklerini buzdolabına koymak gibi.

Soyut düşünme: Alzheimer hastalarına banka hesabını dengelemek gibi belirli görevleri eskisine nazaran daha zor gelmeye başlayabilir. Örneğin, sayıların anlamını ve onlarla ne yapmaları gerektiğini unutabilirler.

Her zamanki görevleri yapmakta zorlanma: Alzheimer hastası yeme, giyinme, kendine çekidüzen verme gibi rutin günlük işleri yapmakta zorlanmaya başlar. Günlük işleri de planlayamazlar.

Kişilik ve davranışlarda değişiklik: Kişi alışılmışın dışında kızgın, asabi, huzursuz veya sessiz olur. Alzheimer hastalarının bazen kafaları karışır, paranoyak olabilirler veya korkabilirler.

Muhakeme kapasitesinde zayıflama veya azalma: Alzheimer hastaları soğuk bir günde evden paltosuz veya ayakkabısız çıkabilirler veya markete pijamalarıyla gidebilirler.

Açıklamaları anlamada zorlanma: En basit yönlendirmeleri veya açıklamaları anlamada zorlanırlar. Kolaylıkla kaybolup uzaklaşmaya, ortalıkta gezinmeye başlarlar.

Lisan ve iletişim problemleri: Kelimeleri hatırlayamaz, nesneleri tanısalar bile isimlerini söyleyemezler (çok bilindik şeyler olsa bile-örneğin “kalem”) veya yaygın kullanılan kelimelerin anlamını kavrayamazlar.

Bozulmuş görsel ve uzamsal beceriler: Alzheimer hastası mekânsal becerisini ( nesnelerin şekillerini ve büyüklüklerini muhakeme yeteneği ve nesneyle boşluk ilişkisi) kaybeder ve parçaları belli bir sıraya göre dizemezler veya şekilleri tanıyamazlar.

Motivasyon ve inisiyatif kaybı: Kişi çok pasifleşebilir ve bir şeylerle ilgilenmek ve başkalarıyla etkileşime girmek için harekete geçirilmesi gerekebilir.

Normal uyku düzeninin kaybı: Kişi gündüz uyuyup gece uyanık kalabilir.

Alzheimer Hakkında Bilinmesi Gerekenler

  • Alzheimer hastalığı birçok kişi tarafından duyulsa da, tam olarak ne olduğundan kimse emin değildir.
  • Alzheimer hastalığı, kronik bir hastalıktır.
  • Alzheimer hakkında bilinmesi gerekenler aşağıdaki gibidir:
  • Belirtileri yavaş yavaş ortaya çıkabilir ve beyin üzerindeki etkileri dejeneratiftir.
  • Yavaş bir bilinç kaybına neden olur.
  • Kesin bir tedavisi yoktur, ancak tedavi hastalığın ilerlemesini yavaşlatabilir ve hastanın yaşam kalitesini artırabilir.
  • Herkes Alzheimer hastalığına yakalanabilir, ancak bazı insanlar bunun için daha yüksek risk altındadır.
  • Risk 65 yaş üstü kişiler ile ailesinde hastalık geçmişi bulunan kişiler için daha yüksektir.
  • Bu hastalık demansla (bunama) aynı şey değildir.
  • Alzheimer hastalığı bir demansın bir türüdür.
  • Alzheimer hastaları için beklenen tek bir sonuç yoktur.
  • Bazı hastalar hafif bilişsel hasarla uzun süre yaşarken, bazı hastalarda belirtiler çok daha hızlı ortaya çıkar.
  • Her insanın bu hastalıkla olan yolculuğu farklıdır.
  • Alzheimer’ın insanları nasıl etkileyebileceği hakkında daha fazla bilgi edinmek için demans ile arasındaki farklara ve ilişkilere bakmak gereklidir.
  • “Demans” ve “Alzheimer” benzer hastalıklardır ancak Alzheimer bir demans (bunama) türüdür.
  • Demans, unutkanlık ve kafa karışıklığı gibi hafıza kaybıyla ilgili belirtilerin bulunduğu durumlar için daha geniş bir terimdir.
  • Demans; Alzheimer hastalığı, Parkinson hastalığı, travmatik beyin hasarı ve bu belirtilere neden olabilecek başka hastalıklar gibi daha spesifik durumları ifade eder.
  • Nedenleri, belirtileri ve tedavileri bu hastalıklar için farklı olabilir.
  • Alzheimer’ın tanımlanabilecek tek bir nedeni olmamasına rağmen, genetik faktörler çok önemli bir rol oynamaktadır.
  • Özellikle Apolipoprotein E (APOE) geni araştırmacılar için oldukça önemlidir çünkü yaşlılarda semptomların başlangıcı ile bağlantılı olduğu düşünülmektedir.
  • Bu genin sizde olup olmadığını bir kan testi ile öğrenebilirsiniz. Fakat bu gene sahip olmanın kesinlikle hasta olmak anlamına gelmeyeceğini unutmamalısınız.
  • Aynı şekilde bu geni taşımıyor olsanız bile Alzheimer ile karşılaşma ihtimaliniz olabilir. Tam anlamıyla bir kişinin Alzheimer olup olamayacağını belirlemenin bir yolu şu an için yok.
  • Farklı genler de Alzheimer’a yakalanma riskini arttırabilir. Genlerle bu hastalık arasındaki bağlantı hakkında daha fazla bilgi edinmek için yazımızın devamına bakabilirsiniz.

Nasıl Alzheimer teşhisi konur?


Siz veya sevdiğiniz biri bu belirtilerden herhangi birini gösteriyorsa, doğru bir değerlendirme ve teşhis için doktora başvurunuz.

Depresyon, kafa yaralanmaları, belirli kimyasal veya vitamin dengesizlikleri veya ilaçların yan etkileri de Alzheimer benzeri belirtilere neden olabilir.

Bunların çoğu tedavi edilebilir. Doktorunuz ancak tıbbi, psikiyatrik ve nörolojik değerlendirmeden sonra belirtilerin Alzheimer ile ilgili olup olmadığını belirler.

Alzheimer hastalığının belirtilerini azaltan ilaçlar olduğundan, doktorunuz demansın diğer muhtemel sebeplerini de eledikten sonra Alzheimer kararı alacaktır.

Henüz Alzheimer’ı kesin olarak teşhis eden bir test bulunmamaktadır.

Alzheimer hastalığını kesin olarak teşhis edilmesi ancak öldükten sonra, hastalığın göstergesi olan hastanın beynindeki değişiklikler bir patolog tarafından yakından inceledikten sonra mümkün olur.

Alzheimer’ın Önlenmesi

  • Alzheimer’ın bilinen bir tedavisi olmadığı gibi, kusursuz önleyici tedbirleri de yoktur. Bununla birlikte, araştırmacılar bilişsel düşüşü önlemenin bir yolu olarak genel sağlıklı yaşam alışkanlıklarına odaklanmaktadır.
  • Alzheimer’ın önlenmesi için alınabilecek önlemler aşağıdaki gibidir:
  • Sigarayı bırakmak
  • Düzenli egzersiz
  • Bilişsel eğitim alıştırmaları
  • Sebze meyve ağırlıklı beslenme
  • Daha fazla antioksidan tüketme
  • Aktif bir sosyal yaşam sürdürme
  • Yaşam tarzınızda büyük değişiklikler yapmadan önce doktorunuzla konuştuğunuzdan emin olun. Alzheimer’i önlemenin olası yolları hakkında daha fazla bilgi edinin.

Alzheimer hastalığının prognozu/gidişatı nedir?


Alzheimer hastalığının gidişatı kişiden kişiye değişir. Hastalığın ilerleyişi kısa (2-3 yıl) veya uzun (20 yıla kadar) olabilir.

Genellikle önce beynin hafızayı ve düşünceyi kontrol eden bölgeleri etkilenir, fakat zamanla beynin diğer bölgelerindeki hücreler ölür.

Sonunda, Alzheimer hastası tam bir bakıma ihtiyaç duyacaktır.

Başka ciddi bir hastalığı olmasa bile, beyin fonksiyonlarının kaybı sonunda ölmesine neden olacaktır.

Alzheimer Risk Faktörleri

  • Yaş: Alzheimer hastalığı gelişen çoğu insan 65 yaş ve üstüdür.
  • Aile öyküsü: Bu hastalığa sahip bir aile üyesi varsa bu risk o kişiler için daha yüksektir.
  • Genetik: Bazı genlerin Alzheimer hastalığı ile bir bağlantısı olduğu düşünülüyor.
  • Bu risk faktörlerinden bir veya daha fazlasına sahip olmak, Alzheimer hastalığına kesin olarak yakalanacağınız anlamına gelmez. Sadece risk seviyenizi yükseltir.
  • Durumu geliştirme kişisel riskiniz hakkında daha fazla bilgi için doktorunuzla konuşmalısınız. Amiloid plaklar, nörofibriler karışıklıklar ve Alzheimer hastalığına neden olabilecek diğer faktörler hakkında daha detaylı bilgileri yazımızın devamında bulabilirsiniz.

Alzheimer türleri


Bilinen üç Alzheimer türü vardır:

Erken başlayan Alzheimer: Alzheimer’ın nadir bir formudur. 65 yaşından önce başlar. Alzheimer hastalarının %10’unda görülür. Erken yaşlandıklarından Down sendromu olanlar erken başlayan Alzheimer riski altındadır, genellikle Down sendromlularda kırklı yaşların sonunda ellili yaşların başında ilk semptomlar görülür. Alzheimer hastası olan daha genç kişilerde beyin anormallikleri görünür. Erken başlayan Alzheimer kromozom 14’deki genetik hatayla ilişkili görünür, geç başlayan Alzheimer’ın bununla ilişkisi yoktur. Miyoklonus--bir kas veya bir grup kasın seğirmesi veya spazmı—erken başlayan Alzheimer hastalarında daha yaygın görülür.

Geç başlayan Alzheimer: Alzheimer hastalarının %90’a yakınında görülür, 65 yaşından sonra başlar. 85 yaşını geçmiş insanların yaklaşık yarısında görülür, kalıtımsal olabilir de olmayabilir de. Geç başlayan demansa sporadik Alzheimer hastalığı da denir.

Ailesel Alzheimer Hastalığı: Bu Alzheimer’ın tamamen genetik olan bir formudur. En azından ailenin iki jenerasyonunda vardır. Çok nadirdir, Alzheimer hastalarının %1’inde görülür. Çok erken başlar (kırklı yaşlarda) ve açıkça genetik olduğu görülür.

Alzheimer Hakkında İstatistikler

  • Alzheimer ile ilgili istatistikler gerçekten göz korkutucu bir durumdadır.
  • Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri’ne (CDC) göre, Alzheimer, ABD’de yaşayan yetişkinler arasında en yaygın altıncı ölüm nedenidir.
  • 65 yaş ve üstü insanlar için ölüm nedenleri arasında ise beşinci sıradadır.
  • Bir araştırma 65 yaş üstü 4,7 milyon Amerikalının 2010 yılında Alzheimer hastası olduğunu ortaya koydu.
  • Bu araştırmacılar, 2050 yılına kadar Alzheimer hastası 13,8 milyon Amerikalı olacağını öngörmektedir.
  • Hastalık kontrol merkezi, hastaların yüzde 90’ından fazlasının 60 yaşına kadar hiçbir belirti görmediğini tahmin ediyor.
  • Alzheimer tedavileri ve bakımı masraflı olan bir hastalıktır.
  • Hastalık kontrol merkezine göre, 2017’de Amerika Birleşik Devletleri’nde Alzheimer ve demans bakımı için yaklaşık 259 milyar dolar harcandı.

Alzheimer Evreleri


Alzheimer ilerleyen bir hastalıktır, bu da belirtilerin zaman içinde giderek kötüleşeceği anlamına gelir.

Alzheimer evreleri şunlardır:

Aşama 1: Bu aşamada herhangi bir belirti yoktur, ancak aile öyküsü temelinde erken tanı olabilir.

Aşama 2: En erken belirtiler, örneğin unutkanlık görülebilir.

Aşama 3: Az hafıza ve konsantrasyon gibi hafif fiziksel ve zihinsel bozukluklar ortaya çıkar.Bunlar yalnızca kişiye çok yakın biri tarafından fark edilebilir.

Aşama 4: Alzheimer genelde bu aşamada teşhis edilir, ancak yine de ılımlı olarak kabul edilir.Hafıza kaybı ve günlük görevleri yerine getirememe durumu ortaya çıkmıştır.

Aşama 5: Orta ila şiddetli belirtiler ortaya çıkmaya başlar. Hastanın yakınlarından veya bakıcılardan yardıma ihtiyacı olur.

Aşama 6: Bu aşamada, kişinin yemek yemek ve giyinmek gibi temel ihtiyaçlarda yardıma ihtiyacı olabilir.

Aşama 7: Bu aşama, Alzheimer’ın en şiddetli ve son aşamasıdır. Konuşma kaybı ve yüz ifadelerinde değişiklik olabilir.

Bir kişinin hastalığı ilerledikçe, hastaya bakan kişinin desteğini arttırması gerekir. Alzheimer’in hastalarının ömrü oldukça uzun olabilir. Bu süreçte hastanın ortaya çıkacak ihtiyaçları dönemlere ayrılabilir.

Alzheimer hastaları ile ilgilenmek sizin yapabileceğiniz bir şey ise bunu tam zamanlı iş olarak yapabilirsiniz. Bu, genellikle kolay olmayan, ancak çok faydalı olabilecek, tam zamanlı bir iştir.

Bakıcı olmak birçok beceri gerektirir. Bunlar arasında, hepsinden önemlisi sabır, yaratıcılık ve dayanıklılıktır. Önemsediğiniz biri için konforlu bir hayat yaşamasına yardım ederken aynı zamanda bundan keyif almasını sağlamak çok önemlidir.

Bir bakıcı olarak, sevdiğiniz kişinin yanı sıra kendinize iyi bakmanız önemlidir. Bakıcı rolünün sorumlulukları altında stres, kötü beslenme ve egzersiz eksikliği sizin de hasta olma riskinizi artabilir.

Bakıcı rolünü üstlenmeyi seçerseniz, yardım için aile bireylerinin yanı sıra profesyonel bakıcıların yardımını almanız gerekebilir.

Alzheimer Testleri


Alzheimer hastalığı için kesin sonuç verebilecek bir test yoktur. Bununla birlikte, doktorunuz teşhis koyabilmek için muhtemelen size birkaç test yapacaktır.

Bunlar zihinsel, fiziksel, nörolojik ve görüntüleme testleri olabilir.

Doktorunuz zihinsel durum testi ile başlayabilir. Bu, kısa süreli hafızanızı, uzun süreli hafızanızı, yer ve zaman algınızın doktor tarafından değerlendirilmesine yardımcı olur.

Örnek sorular şunlardır:

Şu anki başbakanın kim olduğu

Hangi günde olduğunuz

Kısa bir kelime listesi oluşturma

 Daha sonra, fiziksel bir muayeneden geçirilmeniz söz konusu olabilir. Örneğin, kan basıncınız kontrol edilebilir, kalp atış hızınız değerlendirilebilir ve vücut ısınız kontrol edilebilir. Bazı durumlarda, laboratuvarda test etmek için idrar veya kan örnekleri alınması da söz konusu olabilir.

Doktorunuz ayrıca, enfeksiyon veya inme gibi akut tıbbi sorunları ya da olası teşhisleri ekarte etmek için nörolojik bir muayene de yapabilir.

Bu muayene sırasında reflekslerinizi, kas hareketlerinizi ve konuşmanızı kontrol edebilir.

Doktorunuz duruma göre beyin görüntüleme testleri de isteyebilir. Alzheimer testi için kullanılan yöntemler şunlardır:

Manyetik rezonans görüntüleme (MRG): MR, iltihaplanma, kanama ve yapısal sorunlar gibi temel belirtileri görüntülemeye yardımcı olabilir.

Bilgisayarlı tomografi (BT) taraması: BT taramaları, doktorunuzun beyninizde anormal özellikleri saptamasına yardımcı olabilecek X-ışınlarını görüntüler.

Pozitron emisyon tomografi (PET) taraması: PET tarama görüntüleri doktorunuzun plak birikimini algılamasına yardımcı olabilir.

Plaklar Alzheimer’ın semptomları ile ilgili bir protein maddesidir.

Doktorunuzun yapabileceği diğer testler, Alzheimer hastalığı riskinin yüksek olduğunu gösterebilecek genleri kontrol etmek için kan testleri olabilir.

Alzheimer İlaçları


Hafıza kaybı, davranış değişiklikleri, uyku problemleri ve diğer Alzheimer belirtilerinin tedavisinde farklı türde ilaçlar kullanılır. Bu ilaçlar hastalığı durdurmaz, fakat semptomları birkaç ay hatta yıl yavaşlatabilir. Tüm bu ilaçların yaşlılarda göze çarpan yan etkileri vardır. 2 sınıftan 4 ilaç özellikle Alzheimer tedavisi için onaylanmıştır. Kolinesteraz inhibitörleri bilişsel belirtiler için kullanılır. Öğrenme, hafıza ve dikkat için önem taşıyan asetilkolin denilen beyindeki kimyasal ileticinin bozulmasını önler. Hangi ilacın kimde daha iyi işe yarayacağını söylemek güçtür. Hastalar doktorlarıyla beraber hangisinin iyi geldiğini seçmelidir. Halüsinasyonlar, ajitasyon ve uyku problemleri gibi hastalıkla ilişkili davranışsal ve psikiyatrik semptomların tedavisini de kapsayan Alzheimer terapisi çok azdır. Yine de bazı ilaçlar ilave olarak verilebilir.

E Vitamini: Sinir hücrelerini zarardan koruduğu düşünülen bir antioksidan olduğu için Alzheimer tedavisi olarak araştırılmıştır. Çok az pozitif etkisi olduğuna dair kanıt bulunduğundan ve kanı sulandıran ilaçlarla etkileşime girdiğinden, artık doktorlar tarafından pek fazla önerilmemektedir.

Hormon replasman tedavisi (HRT): Bazı araştırmalar menopoz sonrası hormon replasman tedavisi gören kadınların Alzheimer olma riskinin daha düşük olduğunu göstermiştir. Kadınlık hormonu östrojenin sinir hücrelerinin bağlantı kurmasına yardımcı olduğu ve beta amiloid—Alzheimer gelişimine yol açan bir protein—üretimine engel olduğu düşünülmektedir. Fakat güncel araştırmalar böyle bir bağlantı saptamamıştır, hatta bir araştırma riski arttırabileceğini ileri sürmüştür. HRT’nin kalp krizi, felç ve göğüs kanseri riskini arttırdığı göz önünde bulundurulmalıdır.

Duyusal terapiler: Müzik terapisi ve sanat terapisi gibi terapilerin Alzheimer hastalarının ruh halini, davranışlarını ve günlük yaşantılarını geliştirdiğine dair bazı kanıtlar vardır. Bu terapiler duyuları uyararak, hafızada çağrışım yapabilir ve Alzheimer hastalarının etraflarındaki dünyayla bağlantı kurmalarını sağlayabilir.

Alternatif terapiler: Bazıları koenzim Q10, koral kalsiyum, Huperzine A ve omega 3 yağ asitlerini Alzheimer hastalığını önlemek veya tedavi etmek amacıyla denemiştir. Fakat bunların Alzheimer hastalığında kullanılmasına önerilecek kadar yetecek kadar kanıt ve araştırma yoktur. Ve bunlar ilaç değil de takviye oldukları için tıbbi ilaçlar gibi tam olarak kontrol altında değildirler. Bazı tehlikeli yan etkileri olabilir veya hastaların kullandığı diğer ilaçlarla ters etkileşime girebilirler. Yaşam stilinde yapılan değişiklikler de Alzheimer riskini azaltabilir, örneğin Akdeniz diyeti (balık, ceviz ve sağlıklı yağ ağırlıklı beslenme) ve egzersiz. Günümüzde araştırmacılar beta amiloid oluşmasını engelleyecek veya bu oluşumu bozacak yeni Alzheimer tedavileri üzerinde çalışmaktadır.

Alzheimer Tedavisi


Günümüzde hala Alzheimer’ın tedavisi bulunmamaktadır. Alzheimer hastaları hastalık ilerledikçe derece derece hafızalarını yitirirler ve yükümlülüklerini yerine getiremez hale gelirler.

Alzheimer karmaşık bir hastalıktır. Araştırmacılar hala nasıl hafıza kaybına ve diğer belirtilere sebep olduğunu ve bu değişikliklerin nasıl geriye çevrilip durdurulabileceği ve önlenebileceğini tam olarak anlamaya çalışmaktadır.

Yine de, hastaların Alzheimer belirtileriyle başa çıkmalarına ve bu belirtileri geciktirmeye yardımcı olabilecek tedaviler mevcuttur. Her ne kadar hafıza kaybı Alzheimer’ın en önemli belirtisi olsa da, başka bilişsel, davranışsal ve psikiyatrik semptomları da deneyimlerler.

Alzheimer terapisi bu problemlerin her birini ele alan çok sayıda farklı tedaviyi kapsar. Semptomlar zamanla değişiklik gösterdiğinden, doktorlar yeni problemler ortaya çıktıkça tedaviyi ona göre yeniden düzenlemelidirler.