Huzursuz Bacak Sendromu Nedir?


Toplumda görülme sıklığı %10 düzeyindedir. Hastalığın başlangıcı genellikle yirmili yaşlardadır. Daha sonra yaş ilerledikçe hastalığın sıklığı da artmaktadır. Huzursuz bacak sendromu ailesel olabileceği gibi kendiliğinden de ortaya çıkabilir. Gebeliğin son üç aylık döneminde sıklık %20’lere kadar çıkabilmektedir. Gebelikte görülen huzursuz bacak sendromunun serum ferritin ve folat düzeyi düşüklüğü ile ilişkisi olduğu gösterilmiştir. Bu hastalıkta santral sinir sisteminde demir ve ferritin düşüklüğü saptanmıştır. Kronik böbrek yetmezliği olanlarda huzursuz bacak sendromu çok sık ortaya çıkmaktadır. Bunun dışında şeker hastalığı, romatizmal hastalıklar, bel ve boyun fıtıkları, kanserler, B12,folik asit ve magnezyum eksikliklerinde huzursuz bacak sendromu sıklığı artmaktadır.

Huzursuz bacak sendromu yaşam boyu devam edebilen bir hastalıktır. Hastalık bazen düzelmeler(remisyon) bazende alevlenmelerle (relaps) seyreder. Yani hastalık semptomları bazen azalıp bazende artış gösterebilir. Örneğin gebelik hastalık semptomlarını alevlendirebilir. Bunun dışında aşırı fiziksel aktivite, çok sıcak veya soğuğa maruz kalma, uykusuz kalma, bazı ilaçlar, alkol,kafein veya bazı mevsimler hastalıkta alevlenmelere yolaçabilir.

Huzursuz bacak sendromunda genellikle bacaklarda olan huzursuzluk hissinin daha çok oturma veya hareketsiz kalma durumlarında ortaya çıkması ve buna eşlik eden hareket etme ihtiyacı olması gerekir. Hareketle semptomlar ortadan kalkar ve rahatlama olur. Semptomlar genellikle akşam veya gece saatlerinde ortaya çıkar veya belirginleşir.

Huzursuz bacak sendromu şüphesiyle kliniğe başvuran hastalarda serum ferritin düzeyi, böbrek fonksiyon testleri, magnezyum, vitamin B12 ve folik asit düzeyleri bakılır. Huzursuz bacak sendromlu hastaların üçte birinde nöropati (sinir kılıfı veya gövdesinde hasar) çıkması nedeniyle EMG yapılır. Bu hastalıkta sıklıkla uykuda periodik hareket bozukluğu da sık olarak ortaya çıkmaktadır.

Tedavide dopamin, dopamin reseptör agonistleri, gabapentin,benzodiazepinler kullanılabilmektedir. Bunun dışında demir,magnezyum ve folik asit tedaviye destek olarak kullanılmaktadır.

ŞİKAYETLERE YOL AÇAN RİSK FAKTÖRLERİ

  • Huzursuz bacak sendromunun nedeni tam olarak bilinmiyor.
  • İncelemelerde “dopamin” adlı maddenin beynin bazı bölgelerinde azaldığı görülmüştür. Bunun yanında;
  • 1. Şeker hastalığı,

  • 2. Hamilelik,

  • 3. Tiroit bezinin az çalışması ya da çalışmaması,

  • 4. Ağır metal toksinlere maruz kalmak,

  • 5. Sinir iltihapları,

  • 6. Bazı hormonal hastalıklar,

  • 7. Kansızlık ve demir eksikliği,

  • 8. Sigara içmek,

  • 9. Gereğinden fazla kafein tüketmek,

  • 10. Alkol,

  • 11. Vitamin ve mineral eksikliği ile ilişkili olabilen böbrek yetmezliği,

  • 12. Bacaklarda dolaşım bozukluğu ve varis,

  • 13. Antidepresan ve mide koruyucular gibi bazı ilaçlar, hastalık belirtilerinin ortaya çıkmasına yol açabiliyor.

HASTALIK HAYAT BOYU SÜREBİLİR


Gebelik dönemi ve bazı sekonder nedenlere bağlı olan grup dışındaki hastalarda hastalığın kendiliğinden gerileyip geçmesi nadir görülüyor. Hastalık hayat boyu, alevlenme dönemleri ile dalgalı bir seyir izleyebiliyor.

Hastalar bazen yakınmalarının azaldığını hatta kaybolduğunu söyleseler de bir süre sonra hastalık bulguları tekrar ortaya çıkabiliyor.

Kandaki demirin eksilmesi, stres, aşırı egzersiz, alkol, sigara ve kafein hastalığın şiddetinin artmasında ve tetiklenmesinde rol oynayan etmenler arasında yer alıyor.

YÜZ GÜLDÜREN SONUÇLAR


Tedavide birçok ilaç kullanılsa da ilk olarak eşlik edebilen hastalıkların ve metabolik bozuklukların saptanıp giderilmesi gerekiyor. Hastaların çoğunda kolaylaştırıcı nedenler tedavi edilse de (anemi, vitamin eksikliği vb.) yakınmalar devam edebiliyor. Hafif şiddette yakınmalar; masaj, sıcak-soğuk uygulama, egzersiz, tetikleyen ilaçlardan ve kafeinden uzak durma ile gerileyebiliyor. Sendromun orta ve şiddetli düzeyde seyrettiği hastalarda ilaç tedavisine başlanıyor. Yakından takip edilen bu hastalarda doz ayarlaması yapılarak hastalığın aktivitesi baskılanıyor. İlaç tedavisiyle hastaların çoğunda yüz güldüren sonuçlar alındığı belirtiliyor.

HUZURSUZ BACAK SENDROMU BELİRTİLERİ


RLS bir uyku bozukluğu olarak sınıflandırılmıştır.

Bir kişi uçak ya da sinema gibi kapalı bir alanda ve uyanık olduğunda da belirtiler oluşabilir.

RLS’de kişi uykuya dalmak ve uykuyu sürdürebilmekte zorlandığından gün boyunca yorgun hisseder. Bunun öğrenme, iş, konsantrasyon ve rutin görevler ve faaliyetler üzerinde etkisi olabilir.

Uykunun yeterli olmadığı zamanlarda ruh halinde dalgalanmalar, sinirlilik, depresyon, zayıflamış bağışıklık sistemi ve diğer fiziksel ve sağlık sorunları görülebilir.

RLS NASIL HİSSETTİRİYOR?


RLS’li bir insanın bacaklarında ve bazen kollarında tuhaf ve hoş olmayan bir his vardır ve onları hareket ettirmek için güçlü bir dürtü vardır.

İnsanlar bu duyguları şöyle tanımlamışlardır:

ağrıyan

yanan

emekleme

sürünen

elektrik çarpmasına benzer

kaşıntı

asılarak

karıncalanma

 Rahatsızlığı gidermenin tek yolu bacakları hareket ettirmektir.

Sadece gece boyunca değil, birey dinlenirken ya da inaktif olduğunda duyumlar ortaya çıkar.

Semptomlar genellikle akşamları ve geceleri kötüleşir ve sabahları kısa bir süre için rahatlayabilir.

HUZURSUZ AYAK SENDROMUNUN ÇEŞİTLERİ


İki ana tip RLS vardır:

Primer veya idiyopatik RLS. İdiyopatik, sebebin bilinmediği anlamına gelir. En yaygın tiptir ve aşağıdaki özelliklere sahiptir:

Genellikle 40 yaşından önce başlar.

Çocukluk kadar erken yaşlarda başlayabilir.

Genetik bir nedeni olabilir.

Birincil RLS başladıktan sonra, ömür boyu olma eğilimindedir.

Semptomlar sporadik olabilir veya yavaş yavaş kötüleşebilir ve zaman içinde daha yaygın hale gelebilir.

Hafif vakalarda, kişinin uzun süre semptomları olmayabilir.

 Sekonder (ikincil) RLS. İkincil bir bozukluk başka bir hastalık veya rahatsızlıktan kaynaklanır.

Sekonder RLS genellikle 45 yaşından sonra başlar ve kalıtsal olma eğiliminde değildir. Bu tür RLS belirgin bir şekilde farklıdır:

Başlangıç aniden olur.

Semptomlar genellikle zamanla kötüleşmez.

Semptomlar daha şiddetli olabilir.

 Sekonder RLS’yi tetikleyebilen hastalıklar ve semptomlar şunlardır:

Diyabet

Demir eksikliği

böbrek yetmezliği

Parkinson hastalığı

nöropati

gebelik

romatoid artrit

 RLS’nin tam olarak nasıl gerçekleştiği anlaşılamamıştır, fakat vücudun, kas hareketlerini kontrol etmede rol oynayan bir nörotransmitter olan dopamini nasıl işlediği ile ilişkili olabilir. Seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI’lar) ve antidepresanlar gibi bazı ilaçlar RLS’yi tetikleyebilir. Bu ilaçlar dopamin aktivitesini etkiler.

Ayrıca hamilelik ile de bağlantılıdır. Nedeni bilinmemekle birlikte, kadınların yaklaşık yüzde 20’si hamileliğin son üç ayında RLS yaşamaktadır.

Periyodik uzuv hareket bozukluğu (PLMD). PLMD benzer bir uyku bozukluğudur. PLMD olan kişilerde, bacaklarda uyurken kontrol edilemez bir şekilde seğirir ya da sarsılır. Ayrıca bir tür uyku bozukluğu olarak kabul edilir. Hareket, bireyin gece boyunca sık sık uyanmasına neden olabilir ve bu da uykunun kalitesini ve uzunluğunu azaltabilir. RLS’ye yol açabilir.

İLAÇLAR


İlaçlar ancak şu durumlarda iyileşmeye yardımcı olabilir:

Demir: Demir ile takviye düşük demir seviyesi olan kişilere yardımcı olabilir. Bu da semptomların iyileşmesine yardımcı olabilir.

Alfa 2 agonistleri: Bunlar birincil RLS vakalarında yardımcı olabilir, ancak uyku sırasında periyodik bacak hareketlerini etkilemeyecektir.

Ağrı kesici ilaçlar: Non-steroid anti-inflamatuar ilaç olan (NSAID) ibuprofen hafif semptomlara yardımcı olabilir.

Antikonvülsanlar: Bunlar ağrı, kas spazmları, nöropati ve gündüz semptomlarını tedavi eder. Neurontin veya gabapentin, popüler bir antikonvülzandır. (epilepsi nöbetleri, bipolar bozukluk, nöropatik ağrı gibi durumların önlenmesinde ve tedavisinde kullanılan ilaç grubu)

Benzodiazepinler: Bunlar, kalıcı ve hafif semptomları olan insanlara RLS’nin etkilerinden uyum sağlamada yardımcı olan yatıştırıcı ilaçlardır. Restoril veya temazepam, Xanax veya alprazolam ve Klonopin veya klonazepam örnekleridir.

Dopaminerjik ajanlar: Bu ilaçlar beyinde bir nörotransmitter olan dopamin seviyelerini yükseltir. RLS ile ilişkili hoş olmayan bacak hislerini tedavi edebilirler. Levodopa ve karbidopa yaygın dopaminerjik ajanlardır.

Dopamin agonistleri: Bunlar ayrıca beyin dopamin seviyelerini arttırır ve hoş olmayan bacak hislerini tedavi eder. Bazı hastalarda levodopa ile daha fazla yan etki bildirilmesine rağmen, yaşlı hastalarda olumsuz etkilere neden olabilirler.

Opiatlar: Acıyı tedavi et ve RLS semptomlarını rahatlatabilir.

Diğer ilaçlar başarısız olduğunda doktorlar bunları reçete edebilir. Kodein ve propoksifen düşük dozlu opiatlar iken, oksikodon hidroklorür, metadon hidroklorür ve levorfanol tartarat yaygın yüksek doz opiatlardır.

Parkinson ve epilepsi ilaçları bazen istemsiz hareketleri azaltabildikleri için RLS’de kullanılır.

Altta yatan bazı koşullar RLS’yi tetiklerse ve bu koşullar tedavi edilirse, RLS azalabilir ya da bitebilir. Bu genellikle demir eksikliği ve periferik nöropati ile ilgili durumdur.

RLS İÇİN EVDE YAPILABİLECEKLER


RLS semptomlarını hafifletmeye yardımcı olabilecek bazı yaşam tarzı değişiklikleri şunlardır:

Sıcak banyolar ve masajlar: Bunlar kasları gevşetebilir ve semptomların yoğunluğunu azaltabilir.

Sıcak veya soğuk torbalar: Bazı insanlar ılık, diğerleri sıcak ve soğuk alternatiflerin yararlı olduğunu söyler.

Gevşeme teknikleri: Stres RLS’yi kötüleştirebilir, bu nedenle yoga, meditasyon ve tai chi gibi egzersizler yardımcı olabilir.

Egzersiz: Bacakları daha fazla kullanmak semptomları hafifletebilir. Hastanın hareketsiz bir yaşam tarzı varsa, araba sürmek yerine yürümek, spor yaparak bacaklarını aktif olarak kullanmak tedaviye yardımcı olabilir.

Huzursuz bacak sendromu için uyku hijyeni: Yorgunluk belirtileri RLS’yi daha da kötüleştirdiği için uyku hijyeni önemlidir.

İpuçları şunları içerir: Serin ve sakin bir yatak odasında uyumak.

Her gece aynı saatte yatmak ve her sabah aynı saatte kalkmak.

Yataktan önce bir saat boyunca maruz kaldığınız ışık miktarını azaltın.

Kafein ya da şeker gibi içecekleri uyandırmaktan kaçının.

Alkol tüketiminden ve tütününden kaçınmak veya azaltmak.

Egzersiz ve fiziksel aktivite RLS’ye yardımcı olabilir, ancak aynı zamanda da ağırlaştırabilir. Çoğu hasta orta düzeyde egzersiz yapar, ancak çok fazla egzersiz semptomu daha da kötüleştirebilir.

TANISI İÇİN NELER YAPILMALIDIR?


Huzursuz bacak sendromu idiyopatik-ailesel olarak görülebilir; demir eksikligˆi anemisi, gebelik veya üremi gibi nedenlere bagˆlı semptomatik olarak ortaya çıkabilir; ya da bas¸ta diyabet, periferik nöropati ve romatoid artrit gibi birçok hastalıgˆa es¸lik edebilir.

Huzursuz bacak tanısını koyabilecek hekimler nöroloji uzmanları ya da uyku hastalıklarıyla uğraşan uzman hekimlerdir. Henüz HBS tanısını koyduracak bir kan testi ya da film bulunmamaktadır.

Tanı hekimin ayrıntılı bir hastalık öyküsü alması ve fizik muayene yapmasıyla konulmaktadır. HBS bulguları genellikle oldukça tipiktir ve tanı için ek testler gerekmez.

Tanıda şüphe olduğunda ya da HBS’nin ortaya çıkmasını kolaylaştıran ek bir hastalık varsa bunun saptanması için kan tetkikleri, EMG ya da tüm gece yapılan uyku tetkiki gerekebilir. Aşağıdaki yakınmaların olması durumunda nöroloji uzmanına başvurulması önerilir:

Bacakların her ikisinde birden huzursuzluk hissi ve buna bağlı hareket ettirme isteği Bu hissin bacakları hareket ettirmekle geçici olarak azalması ya da kaybolması Yakınmaların hareketsiz kalınca ve geceleri ortaya çıkması ya da daha belirgin hale gelmesidir.

Huzursuz Bacak Sendromu tedavisi nasıl yapılır?


Huzursuz bacak sendromu tedavi edilebilir. İlaç tedavisine başlamadan önce yapılabilecek bazı rahatlatıcı hareketler ve önlemler vardır. Bunlara hastaların dikkat etmesi oldukça önemlidir.

İlk yapılması gereken hastanın bazı basit önlemleri alması ve yatak odası düzenlemeleri.

Huzursuz bacak sendromu bulgularını kötüleştirebileceğini bildiğimiz alkol, sigara, kafein (çikolata, kafein içeren çay ve kahve gibi) maddelerden uzak durulması, özellikle akşam saatlerinde yatmadan önce bunlara dikkat edilmesi gerekir.

Huzursuz bacak sendromu bulgularını artırabilecek ilaçları doktoruna danışmadan almaması, eğer başka bir nedene bağlı ortaya çıkmış ise önce bu nedenin tedavi edilmesi gereklidir.